Parathėnia
e autorit Amosi duhet tė ketė kaluar orė tė tėra duke
studiuar, pėrpara se tė shkonte pėr tė predikuar nė Bethel. Ai e morri
mundimin qė tė fitonte njė infromacion tė gjerė rreth historisė botėrore
dhe ēėshtjeve bashkėkohore, kėshtu qė ai ishte i aftė tė tėrhiqte vėmendjen
e dėgjuesve, me anė tė aluzioneve tė gjetura pėr kombet fqinjė. Sa shumė
qė duhet ta kenė pėlqyer dėgjuesit e tij pėr kėtė gjė, deri nė atė ēast
kur filluan tju dalin djersė tė ftohta prej atyre fjalėve! Por e gjitha
kjo ishte rezultat i punės sė lodhshme tė pėrgatitjes: predikimet e tij
ishin tė ndėrtuara kaq mirė dhe nė mėnyrė kaq inteligjente, me pika tė
argumentuara shumė qartė dhe ofroheshin nė mėnyrė dhe me njė vijimėsi tė
tillė, sa qė nė tėrėsi ato ushtronin njė shtytje urgjente. Amaziahu, ai
kishtar i pėrbotshėm, e pa mendjen e kombit qė kishte rėnė nėn magjepsjen
e Amosit, dhe megjithėse gjykimi i tij pėrsa i takon ēėshtjeve tė tjera
mund tė vihet nė dyshim, tė paktėn nė kėtė rast mund ti zihet besė,
se me tė vėrtetė diti tė masė pulsin e popullit.
Ēfarė fatkeqėsie atėherė, qė Amosi na la vetėm thelbin e distiluar
tė gjithė atyre gjėrave qė tha, dhe jo tė gjitha predikimet e tij tė
zhvilluara plotėsisht bashkė mė zbatimet! Le ti shohim gjėrat nė kėtė
mėnyrė: le ta zėmė se e pėrfytyrojmė 1:2-3:2 si njė ligjėratė tė vetme.
Mund tė lexohet pėr pesė minuta pa pasur nevojė qė tė nxitohemi, por nuk
mund tė predikohet nė formėn qė e kemi ne sot. Ai mbulon shumė material pėr
njė kohė shumė tė shkurtėr, kėshtu qė asnjė mendje njerėzore nuk mund
ta kapė atė se ēfarė po thuhet. Pėr tė pasur ndikim mbi dėgjuesit e tij,
Amosi duhet ti ketė zhvilluar temat e tij, duhet ti ketė qartėsuar
lidhjet, duhet tė ketė hapur dhe zbatuar mesazhin e tij, dhe ta ketė ēuar atė
nė drejtimin ku donte vetė. Por gjithēka qė ai na la, ishin vetėm shėnimet
e tij.
Pėr pasojė ekzistojnė dy detyra qė duhen kryer, nė qoftė se jemi
duke shqyrtuar ndonjė pasazh prej profetėve. E para ėshtė ekzegjeza, pra tė
shpjegojmė atė qė ėshtė e shkruar aty, tė pėrcaktojmė kuptimin e ēdo
fjale, tė ekuilibrojmė me njėra-tjetrėn nuancat e kuptimit, tė eksplorojmė
gramatikėn e sintaksėn, derisa, me qartėsi dhe konfidencė (me sa ėshtė e
mundur), tė besojmė se e dimė se ēfarė ėshtė duke na thėnė Amosi. E
dyta dhe detyra vijuese ėshtė ekspozimi. Duke u nisur prej kuptimit qė ėshtė
pėrcaktuar, ekspozimi pėrpiqet ta pėrvijojė atė nė njė mesazh tė tėrė,
kėshtu qė ne sot mund tė fillojmė e ta ndjejmė tė vėrtetėn e tij, tė
vijė te ne me forcė zbatuese.
Por njė pikė, nė tė cilėn unė dua tė kėmbėngul, ėshtė se si
ekzegjeza ashtu edhe ekspozimi janė ushtrime serioze nė studimin e Biblės.
Ato nuk janė armiq tė pėrbetuar, ashtu siē do tė na shtynte tė besonim
dallimi nė zhargon ndėrmjet akademikes dhe devocionales, dhe as
nuk ėshtė e vėrtetė qė marrėdhėnia ndėrmjet tyre nuk ėshtė edhe aq e
mirė. Ekzegjeza pa ekspozimin ėshtė si njė frigorifer i madh, i mbushur me
gjėra tė mira, por ashtu siē ėshtė ai tani, ėshtė shumė larg prej
realitetit dhe nė pamundėsi pėr tė na ushqyer. Ndėrsa ekspozimi pa ekzegjezėn
ėshtė si njė raketė kozmike, qė kėnaqet nė orbitėn ku ka arritur, por qė
tashmė i ka humbur krejtėsisht lidhjet me bazėn prej nga ėshtė lėshuar.
Synimi im kryesor nė kėtė libėr ėshtė ekspozimi. Besoj se nuk i jam
shmangur dhe detyrės sė ekzegjezės; nė fakt unė jam pėrpjekur qė tė
tregoj disa prej veprave nė shėnimet nė fund tė faqes, dhe disa mė shumė nė
komentarin mbi Amosin nė NBCR (megjithėse nė disa pika do tė vėreni se e
kam ndėrruar mendimin), por sidoqoftė jam pėrpjekur qė ti mbuloj
kockat e ekzegjezės me mishin e ekspozimit, nė mėnyrė qė Amosi
tė mund ti flasė sėrish kishės.
Mesazhi i tij ėshtė bashkėkohor, pėrulės dhe frikėsues. Ai qorton
formalizmin e vajtjes sonė nė kishė; ai na ofron njė pėrkujtues tė vlefshėm,
se njė traditė e kishės mund tė zgjasė pėr dyqind vjet me radhė, vetėm e
vetėm qė tė jetė po aq e rreme atėherė sa ēishte dhe dyqind vjet mė
parė; ai kėmbėngul se kisha e humbet vendin qėndror tė Fjalės sė Perėndisė
vetėm pėr tu rrezikuar pėrjetėsisht; ai nxjerr nė shesh mėkatin e vetėkėnaqjes
fetare; ai pėrshkruan njė fe qė ėshtė e neveritshme pėr Perėndinė, dhe
apelon pėr zėvendėsimin e saj me njė mbėshtetje nė hirin hyjnor nė besim
dhe pendim, njė pėrkushtim ndaj ligjit tė Perėndisė, duke e vėnė nė
praktikė, dhe njė shqetėsim tė pandėrprerė pėr nevojtarėt ndėr njerėzit.
Pa qenė tė pranishme kėto gjėra, nuk ekziston asnjė gjė mė efektive se sa
feja pėr tė na ndarė neve prej dashurisė sė Perėndisė dhe pėr tė
mbledhur mbi ne zemėrimin e Tij.
Ekspozimet duhet tė rrjedhin prej punės nė katedėr. Kisha e Shėn
Llukės, Hampsted, mė ofroi mua njė laborator tė zgjedhur, ku do tė pėrgatitej
materiali qė mė sė fundi do tė bėhej ky libėr. Kisha e Shėn Helenės,
Bishopsgeit, dėgjoi me vėmendje njė formė
tė ripunuar tė materialit. Pasi unė u pėrpoqa qė ta mbuloja tė gjithė
librin nė pesė studime gjatė Konferencės sė Kesvikut nė vitin 1970, u pėrhap
zhurma se tashmė edhe vetė Amosit po i vinte keq, qė e kishte shkruar ai i
pari librin! Unė shpresoj se kjo gjė nuk ėshtė e vėrtetė, megjithėse,
duke harxhuar njė kohė kaq tė gjatė nė shoqėrinė e kėtij gjiganti tė
butė ndėr profetėt, unė mundem vetėm tė dėshmoj se ndihem porsi njė mi
shumė i vogėl, qė ka pasur fatin tė skėrmisė njė copė djathi shumė tė
madhe e ushqyese.
Unė lutem qė Perėndia i Amosit dhe i imi, tė denjojė qė ta pėrdorė
kėtė libėr pėr tė mirėn e kishės sė Tij!
Kolegji i Trinisė,
J.A. Motyer
Bristol,
Gusht 1973
Pėrmbajtja Parathėnia e pėrgjithshme Shkurtimet kryesore Parathėnia e autorit Hyrja Pjesa e
parė: Vrumbullima e luanit 1:2-3:8 Hyrje e pėrgjithshme Nė emėr tė Perėndisė 1:2 Shkelja e katėrt 1:3-2:3 Rreziku i tė qenurit i veēantė 2:4-3:2 Thirrja dhe Apologjia 3:3-8 Pjesa e
dytė: Armiku rrethues 3:9-6:14 Hyrje e pėrgjithshme Ai u bė armiku i tyre 3:9-15 Alternativat 4:1-13 Njė pėrrallė pėr tri vende tė shenjta 5:1-5 Perėndia sjell ndryshime 5:6-13 Fara pasigurie, tė korra sigurie 5:14-20 Feja nė njė kuti 5:21-27 Armiku i popullit 6:1-14 Pjesa e
tretė: Jahvehu sovran 7:1-9:5 Hyrje e pėrgjithshme Perėndia i penduar 7:1-6 I ndėrtuar sipas udhėzimeve 7:7-9 Njeriu i Perėndisė 7:10-17 Vjeshta e mundėsisė 8:1-10 Dita e kulteve 8:11-14 Lufta e shtirur 9:10 Fundi i natės sė gjatė 9:11-15 Diēka
mbi hyrjet e pėrgjithshme Ky komentar ndjek ndarjen e Amosit nė tri pjesė
qė gjendet nė NBCR. Secila prej tri pjesėve kėtu prezantohet me njė hyrje tė
pėrgjithshme nė pėrmbajtjen dhe vendin e saj nė mesazhin e Amosit. Shpresa
jonė mbetet qė lexuesi do tė inkurajohet nė kėtė mėnyrė pėr tė lexuar
tė gjithė ndarjen nė dritėn e hyrjes sė pėrgjithshme pėrpara se tė
mbetet i bllokuar nė studimet e hollėsishme. Nė kėtė mėnyrė, ēdo studim
do tė ruajė mė qartė vendin e tij nė argumentimin e tėrėsishėm tė
librit. Emri
dhe titujt e Perėndisė Fjalėt ZOT dhe PERĖNDI, kur gjenden tė
shtypura tėrėsisht me shkronja tė mėdha, pėrfaqėsojnė emrin hyjnor
Jahveh. Jahveh ėshtė emri personal i Perėndisė sė Izraelit. Ky emėr ishte
i njohur gjatė gjithė epokės patriarkale, por domethėnia e tij (dmth. ēfarė
na tregon ai rreth Perėndisė qė e mban kėtė emėr) nuk u zbulua deri nė
kohėn e Moisiut dhe Eksodit. Nė shpengimin e Izraelit dhe mposhtjen e Egjiptit,
Jahvehu e zbuloi Vetveten si Shpengues dhe Gjyqtar. Zbulimi i emrit tė Tij ka tė
njėjtėn vlerė si atėherė kur me zhvillimin e miqėsisė, ne fillojmė tė pėrdorim
emrat e parė tė njėri-tjetrit. Pėr pasojė, ai tregon pėr intimitetin me
Vetveten, nė tė cilin Zoti e solli popullin e Tij me anė tė shpengimit. Pėr
fat tė keq, Biblat tona nė anglisht (pėrveē Biblės sė Jeruzalemit [JB])
vazhdojnė tė respektojnė skrupullin e lashtė, sipas tė cilit emri i Perėndisė
ėshtė shumė i shenjtė pėr tu pėrmendur. Pėr kėtė shkak ne gjejmė
format e shtypura ZOT apo PERĖNDI.
Zot, i shtypur vetėm me Z tė madhe, ka kuptimin e njė
fjale tjetėr hebraike, qė do tė thotė Sovran apo Mbret.
|
BESELIDHJA PublishingKP 2907 Tirana Rmano@albmail.com |