Beselidhja Publishing logoPjese nga Amosi

 

 

Parathėnia e autorit

 

Amosi duhet tė ketė kaluar orė tė tėra duke studiuar, pėrpara se tė shkonte pėr tė predikuar nė Bethel. Ai e morri mundimin qė tė fitonte njė infromacion tė gjerė rreth historisė botėrore dhe ēėshtjeve bashkėkohore, kėshtu qė ai ishte i aftė tė tėrhiqte vėmendjen e dėgjuesve, me anė tė aluzioneve tė gjetura pėr kombet fqinjė. Sa shumė qė duhet ta kenė pėlqyer dėgjuesit e tij pėr kėtė gjė, deri nė atė ēast kur filluan t’ju dalin djersė tė ftohta prej atyre fjalėve! Por e gjitha kjo ishte rezultat i punės sė lodhshme tė pėrgatitjes: predikimet e tij ishin tė ndėrtuara kaq mirė dhe nė mėnyrė kaq inteligjente, me pika tė argumentuara shumė qartė dhe ofroheshin nė mėnyrė dhe me njė vijimėsi tė tillė, sa qė nė tėrėsi ato ushtronin njė shtytje urgjente. Amaziahu, ai kishtar i pėrbotshėm, e pa mendjen e kombit qė kishte rėnė nėn magjepsjen e Amosit, dhe megjithėse gjykimi i tij pėrsa i takon ēėshtjeve tė tjera mund tė vihet nė dyshim, tė paktėn nė kėtė rast mund t’i zihet besė, se me tė vėrtetė diti tė masė pulsin e popullit.

      Ēfarė fatkeqėsie atėherė, qė Amosi na la vetėm thelbin e distiluar tė gjithė atyre gjėrave qė tha, dhe jo tė gjitha predikimet e tij tė zhvilluara plotėsisht bashkė mė zbatimet! Le t’i shohim gjėrat nė kėtė mėnyrė: le ta zėmė se e pėrfytyrojmė 1:2-3:2 si njė ligjėratė tė vetme. Mund tė lexohet pėr pesė minuta pa pasur nevojė qė tė nxitohemi, por nuk mund tė predikohet nė formėn qė e kemi ne sot. Ai mbulon shumė material pėr njė kohė shumė tė shkurtėr, kėshtu qė asnjė mendje njerėzore nuk mund ta kapė atė se ēfarė po thuhet. Pėr tė pasur ndikim mbi dėgjuesit e tij, Amosi duhet t’i ketė zhvilluar temat e tij, duhet t’i ketė qartėsuar lidhjet, duhet tė ketė hapur dhe zbatuar mesazhin e tij, dhe ta ketė ēuar atė nė drejtimin ku donte vetė. Por gjithēka qė ai na la, ishin vetėm shėnimet e tij.

     Pėr pasojė ekzistojnė dy detyra qė duhen kryer, nė qoftė se jemi duke shqyrtuar ndonjė pasazh prej profetėve. E para ėshtė ekzegjeza, pra tė shpjegojmė atė qė ėshtė e shkruar aty, tė pėrcaktojmė kuptimin e ēdo fjale, tė ekuilibrojmė me njėra-tjetrėn nuancat e kuptimit, tė eksplorojmė gramatikėn e sintaksėn, derisa, me qartėsi dhe konfidencė (me sa ėshtė e mundur), tė besojmė se e dimė se ēfarė ėshtė duke na thėnė Amosi. E dyta dhe detyra vijuese ėshtė ekspozimi. Duke u nisur prej kuptimit qė ėshtė pėrcaktuar, ekspozimi pėrpiqet ta pėrvijojė atė nė njė mesazh tė tėrė, kėshtu qė ne sot mund tė fillojmė e ta ndjejmė tė vėrtetėn e tij, tė vijė te ne me forcė zbatuese.

     Por njė pikė, nė tė cilėn unė dua tė kėmbėngul, ėshtė se si ekzegjeza ashtu edhe ekspozimi janė ushtrime serioze nė studimin e Biblės. Ato nuk janė armiq tė pėrbetuar, ashtu siē do tė na shtynte tė besonim dallimi nė zhargon ndėrmjet ‘akademikes’ dhe ‘devocionales’, dhe as nuk ėshtė e vėrtetė qė marrėdhėnia ndėrmjet tyre nuk ėshtė edhe aq e mirė. Ekzegjeza pa ekspozimin ėshtė si njė frigorifer i madh, i mbushur me gjėra tė mira, por ashtu siē ėshtė ai tani, ėshtė shumė larg prej realitetit dhe nė pamundėsi pėr tė na ushqyer. Ndėrsa ekspozimi pa ekzegjezėn ėshtė si njė raketė kozmike, qė kėnaqet nė orbitėn ku ka arritur, por qė tashmė i ka humbur krejtėsisht lidhjet me bazėn prej nga ėshtė lėshuar.

       Synimi im kryesor nė kėtė libėr ėshtė ekspozimi. Besoj se nuk i jam shmangur dhe detyrės sė ekzegjezės; nė fakt unė jam pėrpjekur qė tė tregoj disa prej veprave nė shėnimet nė fund tė faqes, dhe disa mė shumė nė komentarin mbi Amosin nė NBCR (megjithėse nė disa pika do tė vėreni se e kam ndėrruar mendimin), por sidoqoftė jam pėrpjekur qė t’i mbuloj “kockat e ekzegjezės” me “mishin e ekspozimit”, nė mėnyrė qė Amosi tė mund t’i flasė sėrish kishės.

        Mesazhi i tij ėshtė bashkėkohor, pėrulės dhe frikėsues. Ai qorton formalizmin e vajtjes sonė nė kishė; ai na ofron njė pėrkujtues tė vlefshėm, se njė traditė e kishės mund tė zgjasė pėr dyqind vjet me radhė, vetėm e vetėm qė tė jetė po aq e rreme atėherė sa ē’ishte dhe dyqind vjet mė parė; ai kėmbėngul se kisha e humbet vendin qėndror tė Fjalės sė Perėndisė vetėm pėr t’u rrezikuar pėrjetėsisht; ai nxjerr nė shesh mėkatin e vetėkėnaqjes fetare; ai pėrshkruan njė fe qė ėshtė e neveritshme pėr Perėndinė, dhe apelon pėr zėvendėsimin e saj me njė mbėshtetje nė hirin hyjnor nė besim dhe pendim, njė pėrkushtim ndaj ligjit tė Perėndisė, duke e vėnė nė praktikė, dhe njė shqetėsim tė pandėrprerė pėr nevojtarėt ndėr njerėzit. Pa qenė tė pranishme kėto gjėra, nuk ekziston asnjė gjė mė efektive se sa feja pėr tė na ndarė neve prej dashurisė sė Perėndisė dhe pėr tė mbledhur mbi ne zemėrimin e Tij.

     Ekspozimet duhet tė rrjedhin prej punės nė katedėr. Kisha e Shėn Llukės, Hampsted, mė ofroi mua njė laborator tė zgjedhur, ku do tė pėrgatitej materiali qė mė sė fundi do tė bėhej ky libėr. Kisha e Shėn Helenės, Bishopsgeit, dėgjoi me vėmendje njė formė tė ripunuar tė materialit. Pasi unė u pėrpoqa qė ta mbuloja tė gjithė librin nė pesė studime gjatė Konferencės sė Kesvikut nė vitin 1970, u pėrhap zhurma se tashmė edhe vetė Amosit po i vinte keq, qė e kishte shkruar ai i pari librin! Unė shpresoj se kjo gjė nuk ėshtė e vėrtetė, megjithėse, duke harxhuar njė kohė kaq tė gjatė nė shoqėrinė e kėtij gjiganti tė butė ndėr profetėt, unė mundem vetėm tė dėshmoj se ndihem porsi njė mi shumė i vogėl, qė ka pasur fatin tė skėrmisė njė copė djathi shumė tė madhe e ushqyese.

                Unė lutem qė Perėndia i Amosit dhe i imi, tė denjojė qė ta pėrdorė kėtė libėr pėr tė mirėn e kishės sė Tij!

 

 

                Kolegji i Trinisė,                                                  J.A. Motyer

                Bristol,

                Gusht 1973

 


Pėrmbajtja

 

Parathėnia e pėrgjithshme

Shkurtimet kryesore

Parathėnia e autorit

Hyrja

 

Pjesa e parė: Vrumbullima e luanit 1:2-3:8

 

Hyrje e pėrgjithshme

Nė emėr tė Perėndisė 1:2

Shkelja e katėrt 1:3-2:3

Rreziku i tė qenurit i veēantė 2:4-3:2

Thirrja dhe Apologjia 3:3-8

 

Pjesa e dytė: Armiku rrethues 3:9-6:14

 

Hyrje e pėrgjithshme

‘Ai u bė armiku i tyre’ 3:9-15

Alternativat 4:1-13

Njė pėrrallė pėr tri vende tė shenjta 5:1-5

Perėndia sjell ndryshime 5:6-13

Fara pasigurie, tė korra sigurie 5:14-20

Feja nė njė kuti 5:21-27

Armiku i popullit 6:1-14

 

Pjesa e tretė: Jahvehu sovran 7:1-9:5

 

Hyrje e pėrgjithshme

Perėndia i penduar 7:1-6

I ndėrtuar sipas udhėzimeve 7:7-9

Njeriu i Perėndisė 7:10-17

Vjeshta e mundėsisė 8:1-10

Dita e kulteve 8:11-14

Lufta e shtirur 9:10

Fundi i natės sė gjatė 9:11-15

 

Diēka mbi hyrjet e pėrgjithshme

 

Ky komentar ndjek ndarjen e Amosit nė tri pjesė qė gjendet nė NBCR. Secila prej tri pjesėve kėtu prezantohet me njė hyrje tė pėrgjithshme nė pėrmbajtjen dhe vendin e saj nė mesazhin e Amosit. Shpresa jonė mbetet qė lexuesi do tė inkurajohet nė kėtė mėnyrė pėr tė lexuar tė gjithė ndarjen nė dritėn e hyrjes sė pėrgjithshme pėrpara se tė mbetet i bllokuar nė studimet e hollėsishme. Nė kėtė mėnyrė, ēdo studim do tė ruajė mė qartė vendin e tij nė argumentimin e tėrėsishėm tė librit.

 

Emri dhe titujt e Perėndisė

 

Fjalėt ZOT dhe PERĖNDI, kur gjenden tė shtypura tėrėsisht me shkronja tė mėdha, pėrfaqėsojnė emrin hyjnor Jahveh. Jahveh ėshtė emri personal i Perėndisė sė Izraelit. Ky emėr ishte i njohur gjatė gjithė epokės patriarkale, por domethėnia e tij (dmth. ēfarė na tregon ai rreth Perėndisė qė e mban kėtė emėr) nuk u zbulua deri nė kohėn e Moisiut dhe Eksodit. Nė shpengimin e Izraelit dhe mposhtjen e Egjiptit, Jahvehu e zbuloi Vetveten si Shpengues dhe Gjyqtar. Zbulimi i emrit tė Tij ka tė njėjtėn vlerė si atėherė kur me zhvillimin e miqėsisė, ne fillojmė tė pėrdorim emrat e parė tė njėri-tjetrit. Pėr pasojė, ai tregon pėr intimitetin me Vetveten, nė tė cilin Zoti e solli popullin e Tij me anė tė shpengimit. Pėr fat tė keq, Biblat tona nė anglisht (pėrveē Biblės sė Jeruzalemit [JB]) vazhdojnė tė respektojnė skrupullin e lashtė, sipas tė cilit emri i Perėndisė ėshtė shumė i shenjtė pėr t’u pėrmendur. Pėr kėtė shkak ne gjejmė format e shtypura ZOT apo PERĖNDI.

                ‘Zot’, i shtypur vetėm me ‘Z’ tė madhe, ka kuptimin e njė fjale tjetėr hebraike, qė do tė thotė Sovran apo Mbret.

  

 

BESELIDHJA Publishing

KP 2907 Tirana    Rmano@albmail.com